Osman Dede Türbesi

Orta ile Kanlıca arasında, Orta İmam Hatip Lisesi’nin yanında ziyaret edilen bir türbe vardır. Kaynaklarda hakkında bir bilgiye rastlanmıyor. Bu zâtın adı, Orta çevresinde Osman Dede, Kocagöz Osman şeklinde anılmaktadır. Tayip Başer, adını Hacı Osman şeklinde tespit etmiş, Osman Dede’ye dâir yörede anlatılanları aktarmıştır.

“Cem Sultanın Orta kazasında Orta merkeziyle Basdak ve Kanlıca köyleri arasında yaptırılmasını emrettiği Cuma camiine bir imam ve hatip tayini gerektiği zaman tayin olunacak hatibin bu muhitten seçilmesi de emrolunmuştur. O sırada Orta kazası köylerinde çalışan İmam ve hatiplerden Hacı Osman ismindeki bu zat camiye hatip olarak tayin edilir ve bu camide çalışır.”

Tayip Başer, Osman Dede hakkında anlatılan bir menkibeyi de nakletmiştir. Menkıbe, bir çok velî için söylenen Hızır(as) ile görüşme, yanındakilerin gaflet edip onu tanıyamaması şeklinde ortaya çıkan bir kerâmet motifidir.

“Hacı Osman hakkında bu civarda söylenen bir efsaneye göre:
Hacı Osman bir hasat mevsiminde köylülerle kırda yemek yerken yanlarına bir fakir gelir. Üzeri başı eski ve yırtık olan bu fakire de buyur ederler. Yemek arasında Hacı Osman tarafından yolculuk nereden nereye diye sorulunca Mekke’den İstanbul’a cevabını almış, yemekteki köylüler bundan bir şey anlamamışlar. Yolcu Hacı Osman ile helalleşip oradan ayrıldıktan sonra Hacı Osman’ın köylülere “İşte Hızır Aleyhisselam ile bir yemek yedik” demek suretiyle yanlarına gelen fakirin Hızır aleyhisselam olduğunu bildirdiği söylenir.

Muhitinde çok sevilen bir alim olduğu söylenen Hacı Osman’ın doğum ve ölüm tarihi belli değildir. 15. yüzyılda öldüğü tahmin olunmaktadır. Türbesi Orta merkezi ile Kanlıca mahallesi arasındadır.”

CEM SULTAN KÜLLİYESİ:

Cem Sultan'ın Kastamonu Valiliği sırasında Karıpazarı Kazası’na onun adına bir külliye yaptırıldığı bilinmektedir. Bu külliye Orta Kanlıca arasında imam hatip lisesinin yer aldığı mevkide bulunmaktaydı. Külliyede medrese, hamam ve cuma mescidi bulunmakta ve etrafında cuma günleri pazar kurulmakta idi. Kadîmden beri burada kurulan pazar dolayısıyla Karı(eski)pazar denildiğini düşündüğümüzü daha önceki bir yazımızda ifade etmiştik.

Merhum Tayip Başer, bu külliye hakkında şu bilgileri vermiştir:

“1469’da Kastamonu’da kısa bir müddet valilik yapan Fatih Sultan Mehmed’in oğlu Cem Sultan, Orta- kanlıca arasında büyük bir Cuma camii yaptırmış.; cami, cumhuriyet devrine kadar ayakta kalmıştır. Camiin Cem Sultan’a ait olduğuna dair ferman, nahiyede eski bir aileden olan Börekçi oğlu merhum Yusuf hocanın elinde görülmüştür. Orta bucağında bölge okulu yapılırken bu camiin enkazından faydalanılmıştır.”

Bayramîliğe mensup olduğu anlaşılan Osman Dede ile ilgili bizzat tespit ettiğim bir menkıbeye göre, bu zât İstanbul'un fethine katılmış ve önemli bir olaya tanıklık etmiştir. Bu ve diğer hususları daha sonra yazıya eklemek istiyorum.


OSMAN DEDE ve EYÜP SULTAN'IN KABRİNİN BULUNMASI

Osman Dede ile ilgili ikinci menkıbe, onun şahsiyetinin başka özelliklerine ışık tutmaktadır. Kalfat’ta dinlediğim menkıbeye göre; Osman Efendi, Bayramî tarikatine mensup olup Akşemseddin(1390-1459) hazretlerinin müridi imiş. İstanbul’un fethi sırasında Akşemseddin hazretlerinin yanında bulunmuştur.

"Fâtih Sultan Mehmed Han, fethi müteakip, Akşemseddin hazretlerinden Eyyub el-Ensâri’nin kabrini bulmasını talep etmiştir. Ak Şeyh, saatlerce niyaz ve murakabede kaldı, kalp gözüyle baktı, yalvarıp yakardı, gözyaşları döktü ve sonunda Ebu Eyyûb’ün mezarını buldu. Şüphesiz yanında her an emrine hazır müridleri de bulunuyordu. Bunlardan biri de Çankırılı Osman’dı

Akşemseddin hazretlerinin emriyle Osman Efendi, Eyüp Sultan’ın kabrinin tam yerini tespit için asası ile toprak zemine vurmaktadır. Tam kabrin üzerinegeldiğinde, asası ile yere vurmaya başlayınca: “Behey Kocagöz ! Karnımı mı yaracaksın? Yavaş ol!” diye bir hitap duyulur. Eyüp Sultan, ona doğrudan seslenerek yerini belli etmiştir. O nokta kazılınca Eyüp Sultan Hazretleri'nin naaşı ortaya çıkar. Orta ve Kalfat’ta rivayeten intikâl eden bu menkıbeye göre, Eyüp Sultan’ın mezarını bulan Kocagöz Osman Efendi’dir."

Akşemseddin’e mürid olması, Osman Efendi’nin Hacı Bayrâm-ı Velî’nin kurduğu Bayramî tarikatine mensup olduğunu ortaya koyar. 1470’lerde Cem Sultan Medresesinde müderrislik yaptığına göre, 1459’da vefat eden Akşemseddin Hazretleri'nin müridi olması tarihen mümkündür.

Osman Dede’nin İstanbul’un fethi sırasında 20-25 yaşında olduğunu varsayarsak, 1425-30 yılları civarında doğmuş olduğu söylenebilir. Bu durumda Cem Sultan Medresesi hocalığına başlaması, 40-45 yaşları civarındadır. Eyüp Sultan’ın kabrinin bulunmasında Akşemseddin ile birlikte olduğu rivayeti, fethin kutlu askerleri arasında yer almış olduğunu göstermektedir. (Osman Dede'nin Kocagöz lakabını ilk defa babam merhum İsmail Hakkı Duran'dan duymuştum. Menkıbeyi nakledenler de aynı sözü tekrarladılar. H.Duran).